Tien jaar geleden zette Marleen van Os haar eerste stappen in Rusland. Met haar rode neus ging ze naar een land waar ze de taal niet sprak of zelfs kon lezen. Maar door dankzij die rode neus bleek taal vaak niet eens nodig. Hier een aantal dingen die ze geleerd heeft tijdens deze reizen.
Mijn droom als clown was Afghanistan en andere oorlogsgebieden. Als clown op een plek spelen waar de nood het hoogst is en mensen de meest donkere kant van het leven ervaren.
Ik had daarvoor al gezien dat je als clown licht en hoop kunt brengen. Contact kan maken en tijdens een kort bezoek een vriendschap op kunt bouwen. Dit was soms nog belangrijker dan alleen een lach brengen.
Maar om daar te komen, vond ik dat ik meer ervaring nodig had. Na een 2-jarige opleiding in Amsterdam werd het tijd om daadwerkelijk te gaan spelen en vlieg-uren te maken. Mislukken en daar weer van te leren.
Dus na een reis met Patch Adams naar Costa Rica, nu een grote reis naar Rusland. Meer optreden in zware omstandigheden.
Die omstandigheden ben ik in de laatste 10 jaar zeker tegen gekomen. Armoede, ziekte, ondervoeding, geweld, gebrek aan kleding, zorg en onderdak. Maar de meeste indruk maakte toch hopeloosheid. De uitzichtloosheid van het bestaan, mensen die vertelden dat ze verlangen naar de dood. Maar ook de andere kant, wanneer mensen ondanks alles toch nog hoop bleven houden.
Contact
Soms zijn er maar momenten nodig voordat je een connectie hebt. De gemiddelde Rus heeft het zwaar. Ze zijn arm en de Sovjetcultuur is op veel plekken nog aanwezig. Op straat zie je dan ook veel donkere gezichten en donkere kleding. Dus een groep clowns die zich van de ene naar de andere plek, maakt een grote impact. Zo ook vorig jaar.
Tijdens een lange busrit naar een weeshuis stop de bus voor een rood licht. Buiten is een oude vrouw aan het werk. Ze ziet ons. We zwaaien en ze zwaait terug. Ik maak van mijn handen een hartje. De vrouw maakt het gebaar terug e ik zie tranen over haar wangen stromen.
Het licht springt op groen en de bus rijdt verder.
Falen
Als clown moet je kunnen falen. Op het moment dat je denkt te weten hoe het moet, leer je dat je weer overnieuw kunt beginnen. Zo ook het geval in een daklozen opvang in Moskou. Tap en ik kwamen een kamer binnen. Zes stapelbedden, een paar mannen hingen rond en op een van de bedden zat een kat.
Dat wordt het ding, we zijn bang voor de kat! En terwijl we samen in de hoek van de kamer bang stonden te zijn, verlieten de heren een voor een de kamer. Ons spel was zo slecht, dat iedereen was vertrokken en het enige wat we konden doen was ze gelijk geven. Wat zijn we toch slechte clowns en we barstten in lachen uit. “Wat nu?” Vroeg Tap. “We gaan door!” En ik stak mijn vuist in de lucht. De tocht naar de kat werd een heuse survivaltocht onder de bedden door, waarbij er af en toe een voet bleef haken, we elkaar in de weg zaten of nier onder het bed pasten. We hadden gewoon veel lol.
En terwijl we onder het tweede bed lagen kwamen er steeds een aantal mannen terug en toen we bij de kat kwamen stond zelfs de directrice in de zaal. De kat was inmiddels in slaap gevallen, maar de directrice benoemde ons tot de leukste clowns van de ochtend. Soms moet je eerst vallen voordat je weer op kunt staan.
Taal
Hoe doe je dat met taal wordt me dikwijls gevraagd. Het mooie van de clown is dat contact verder gaat dan het gesproken woord. Ik heb al jaren een hechte band met een jongen die enkel mijn naam zegt en ik de zijne.
In een opvang voor ouderen zonder familie een paar uur buiten Moskou liep ik een kamer binnen. Een snelle blik leerde me dat de mevrouw geen spullen bezat, behalve de kleding aan haar lijf. Ik nam plaats op het dunne matrasje naast haar. Ze keek me liefdevol aan en zei merci. Omdat ik geen enkel Russisch woord spreek, was het enige dat ik terug kom zeggen. “Beaucoup” en zo zaten we samen. Ze zei merci en ik antwoordde beaucoup, een half uur lang. We wisten van elkaar dat we het fijn vonden dat de ander er was en dat was genoeg.
Loslaten hoe het hoort
De eerste reis was er een Japanse vrouw in Pikachu pak. En altijd blij. “Dat is toch geen clown.” Ging weleens door me heen. Totdat we op een oncologie afdeling voor kinderen waren en ik vanaf een afstandje de speelruimte kon zien. De Amerikaanse clowns probeerden een meisje te laten lachen met hun attributen. Ze wilde er niets van weten. De Russische clowns probeerden het met koorddansen op de grond. Een boos gezicht. Een Italiaanse clown probeerde het met muziek. Ze draaide zich om. En toen kwam Pikachu. Ze ging bij het meisje aan tafel zitten en de weerstand die het meisje had, verdween al snel. Het maakt niet uit hoe het hoort, als het maar werkt.
Vind de juiste match
Drie jaar geleden waren we in het weeshuis dat de slechtste omstandigheden heeft die we zien tijdens die reis. Ondervoeding, agressie, gebrek aan zorg etc.
Op een groep met jongens met een verstandelijke beperking verspreidden de clowns zich onder kinderen. Het jongetje dat ik tegen kwam wilde erg wild spelen. Ik vond het moeilijk om bij hem aan t sluiten. “Tap, heb jij nog iets leuks voor hem?” Cees toverde een strandbad uit zijn tas en blies hem op. Het bleek een gouden greep en de mannen gingen al snel op in het spel. Ik nam plaats op de bank en aanschouwde de groep. Binnen een paar minuten werd er een jongen door de zuster voor straf op de bank gezet. Hij had 2 nieuwe clowns uit Amerika geslagen, hun neuzen kapot getrokken en een speeltje gesloopt. Een uitdaging.
Toen ik hem bij mij op schoot zette, wilde hij natuurlijk mij ook slaan. Dus pakte ik zijn handen en begonnen we samen te klappen. Al snel werd dat schommelen en glijden op mijn schoot en hoewel hij soms nog probeerde te slaan hadden we al snel veel lol. Druk en rustig spel wisselde ik af en ik zag hem snel ontspannen.
Na drie kwartier vertelde de zuster dat we moesten gaan en zette ik hem op de grond. Op dat moment plaste hij in zijn broek met een grote glimlach.
Het geluk voor de clown zit in kleine dingen, waaronder niet onder geplast worden er soms een van is.
Www.marleenvanos.nl
Ingezonden bericht
