Het gaat mis in de vrouwengevangenis. Daarvan probeert Bodegraafs advocaat Johan Oosterhagen de minister al een poos te overtuigen. Pas vanaf deze week lijkt men zijn bevindingen echter serieus te nemen. Inspectie Justitie en Veiligheid publiceerde woensdag een bevestigend rapport: in de vrouwengevangenis van Nieuwersluis blijkt inderdaad sprake van structureel seksueel grensoverschrijdend gedrag tegenover gedetineerden. Johan staat slachtoffers bij. Woensdagavond schoof hij aan bij talkshow Jinek.
‘’Vorig jaar sprak ik minister Weerwind persoonlijk’’, begint Johan. ‘’Ik legde de situatie in Nieuwersluis uit aan de hand van verschillende meldingen én eigen onderzoek. Niemand ondernam actie.’’
Dat veranderde afgelopen woensdag. Na grondig onderzoek publiceert Inspectie Justitie en Veiligheid een vernietigend rapport. Hieruit blijkt dat seksueel grensoverschrijdend gedrag binnen de gevangenismuren van Nieuwersluis in schokkende mate voorkomt.
Grensoverschrijdend machtsspel
Het gaat om slinkse machtsspellen van medewerkers richting gedetineerden. Bewakers misbruiken vrouwen in de gevangenis. Diezelfde bewakers voorzien hen tegelijkertijd van medicijnen en eten. Zij hebben de celsleutels. Zij bepalen wanneer gevangenen in contact komen met dierbaren. En bovenal: zij zijn áltijd de enige tussenpersoon waarbij gevangenen terechtkunnen met een klacht of zorg. Er is geen onafhankelijke vertrouwenspersoon beschikbaar. Deze vrouwen zitten dus klem.
‘’Ook aan de medische zorg zitten onacceptabele haken en ogen. Omdat de zorgverzekering in een gevangenis vervalt, kost het de overheid meer. Daardoor stellen ze zorg zo lang mogelijk uit. Dit leidt tot levensgevaarlijke situaties; ik ken een geval waarin iemand vrijkwam in een rolstoel die zij vóór haar straf niet had. Er is zelfs iemand overleden in de gevangenis als gevolg van deze kromme regeling.’’, vertelt Johan.
Verloren tijd
‘’De Inspectie bevestigt het probleem dat ik eerder aankaartte. Alle aanbevelingen van de Inspectie worden overgenomen. Eindelijk actie; daar ben ik blij mee. Deze stap hadden we echter véél eerder moeten én kunnen zetten. Vorig jaar wimpelde minister Weerwind mijn zorgen af. In dit ‘stilstaande’ jaar gingen de misstanden ondertussen verder. Eerdere ingreep had nieuwe slachtoffers kunnen sparen. Weerwind beweert dat de zaak hem tot op heden vreemd was. Dat shockeert mij. Ik heb de mail als zwart-op-wit bewijs’’, aldus Johan.
Verandering
Volgens Johan moet het gevangeniswezen fundamenteel worden omgeploegd. ‘’We moeten het systeem heruitvinden. Er moet een veilig meldpunt komen waar vrouwen zonder medeweten van het gevangenispersoneel een melding kunnen doen. Een vrouwengevangenis heeft overwegend vrouwelijk personeel nodig. Vrouwen hebben namelijk een belangrijke taak, bijvoorbeeld bij visitatie. De verhouding klopt in Nieuwersluis niet; 70% van het personeel is man.’’
De Inspectie zal de vrouwengevangenissen in Zwolle en Limburg ook onderzoeken. Johan vindt dat ook ex-gedetineerden de kans moeten krijgen om hun verhaal te doen. Nieuwersluis moet ondertussen aanbevelingen van de Inspectie opvolgen. Johan heeft er geen vertrouwen in dat de huidige directie de problemen kan oplossen. “Wat mij betreft is de huidige directie afgeschreven. Iemand die signalen zolang kan negeren, lijkt mij niet de aangewezen persoon om het probleem recht te trekken.’’
Documentaire
‘’De urgentie van de zaak is binnen alle betrokken partijen duidelijk. Deze zomer komt Jessica Villerius’ documentaire uit, waarin slachtoffers uit Nieuwersluis naar buiten treden. Dat wordt indrukwekkend. Ik ben trots op deze dappere vrouwen. Nu dit verhaal de wereld in is, overspoelt onze inbox met soortgelijke gebeurtenissen en herkenning. Hierover is het laatste woord dus nog láng niet gesproken’’, aldus Johan.